Արա Սարգսյան Արա Միհրանի Սարգսյան
Արա Սարգսյան մեծ քանդակագործ
Ծնվել է	ապրիլի 7, 1902[1]
Ծննդավայր	Ստամբուլ, Օսմանյան կայսրություն
Մահացել է	հունիսի 13, 1969[1] (67 տարեկան)
Վախճանի վայրը	Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	Օսմանյան կայսրություն և  ԽՍՀՄ
Ազգություն	հայ
Կրթություն	Վիեննայի գեղարվեստի ակադեմիա (1924)
Ստեղծագործություն(ներ)	Նելսոն Ստեփանյանի կիսանդրի, Հովհաննես Թումանյանի հուշարձան, Ալեքսանդր Սպենդիարյանի հուշարձան, Մայր Հայաստան, Լուռ վիշտ, Կանացի իրան, Մերկ կին, Հերոսիմա, Տառապանք, Բնորդուհին, Քաղց, Երաժշտություն, Այգեկութ, Անսփոփ վիշտ, Անտառի արքա (Երևան), Լոգանքից հոտո, Տաթև, Հուշարձան Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածների, Բարձունքի գրավում, Նռնակ նետող պարտիզան, Ալեքսանդր Ջիվելեգովի դիմաքանդակ, Ճարտարապետ Թ. Թորամանյանի կիսանդրի, Տիգրան Պետրոսյանի կիսանդրի, Հակոբ Կոջոյանի դիմաքանդակ, Վահան Թեքեյանի դիմաքանդակ և Պետրոս Ադամյանի դիմաքանդակ
Ժանր	փորագրություն, գրաֆիկա, բեմանկարչություն, փորագրություն և դիմապատկեր
Մասնագիտություն	քանդակագործ
Աշխատավայր	«Գեղարդ» գեղարվեստաարդյունաբերական տեխնիկում և Երևանի պետական գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտ
Քաղաքական կուսակցություն	ԽՄԿԿ
Պարգևներ և մրցանակներ	, , , , , , ,  ևՀԽՍՀ պետական մրցանակ (1971)
Անդամություն	Հեղափոխական Ռուսաստանի նկարիչների ասոցիացիա և ԽՍՀՄ գեղարվեստի ակադեմիա
Արա Սարգսյան Վիքիքաղվածքում
Ara Sargsyan Վիքիպահեստում

Արա Միհրանի Սարգսյան (ապրիլի 7, 1902^[1], Ստամբուլ, Օսմանյան կայսրություն – հունիսի 13, 1969^[1], Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), հայ խորհրդային քանդակագործ, Երևանի նկարիչների միության հիմնադիր (1932) և առաջին նախագահ, Հայաստանում առաջին՝ Երևանի գեղարվեստի ինստիտուտի հիմնադիր, այդ ինստիտուտի առաջին ռեկտոր, պրոֆեսոր (1947)։ ԽՍՀՄ գեղարվեստի ակադեմիայի ակադեմիկոս (1959), ԽՍՀՄ գեղարվեստական հիմնադրամի հայկական բաժանմունքի վարչության նախագահ, մանկավարժ, ազգային-հասարակական գործիչ, Նեմեսիս ծրագրի մասնակից^[2]։ Խորհրդային Հայաստանում մոնումենտալ քանդակագործության հիմնադիրն է։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արա Սարգսյանը ծնվել է 1902 թվականի ապրիլի 7-ին Պոլսից ոչ հեռու գտնվող Մաքրի գյուղում՝ Միհրան և Կատարինե Սարգսյանների ընտանիքում։

Ուսման տարիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նախնական անհրաժեշտ գիտելիքները ստանում է տեղի Տատյան ուսումնարանում, այնուհետև՝ 1914 թվականին, երբ ընտանիքը տեղափոխվում է Պոլիս՝ Բերա թաղամաս, ուսումը շարունակում է Եսայան սանոց վարժարանում։ Արայի հորեղբայրը՝ Սարգիս Սարգսյանը, Կոստանդնուպոլսի հայտնի ճարտարապետներից էր, նրա խորհրդով Արան խորանում է արվեստի մեջ։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին Արան թողնում է ուսումն ու սկսում զբաղվել պատահական աշխատանքով՝ գոյության միջոցներ վաստակելու նպատակով։ Նա զբաղվում է գրագրությամբ, գծագրությամբ, անգամ՝ էլեկտրիկ է աշխատում։ Պատերազմից հետո նա սովորում է նախ Կ.Պոլսի Գեղարվեստի վարժարանում (1919-1921), որտեղ հանդես է եկել ինքնուրույն դիմաքանդակներով, հայկական կոտորածների և առաջին համաշխարհային պատերազմի ազդեցությամբ՝ ողբերգական թեմաներ պատկերող կոմպոզիցիաներով, որտեղ զգացվում է Ռոդենի ազդեցությունը։ Այնուհետև, շարունակել է ուսումը Վիեննայի գեղարվեստի ակադեմիայի բարձրագույն դպրոցում (1921-1924)՝ աշակերտելով Էդմոնդ Հելմերին և Յոզեֆ Մյուլներին, դիմաքանդակներով մասնակցել տեղի նկարիչների ցուցահանդեսներին։ Այս շրջանի դիմաքանդակները հասուն արվեստագետի ստեղծագործություններ են՝ հոգեբանական խառնվածքների շեշտված դրսևորումներով, որոշ դեպքերում թեթևակի հակումով դեպի իմպրեսիոնիզմը։ Կոմպոզիցիոն ստեղծագործություններում շարունակել է ողբերգական սյուժեները՝ Ռոդենյան ոճի պլաստիկական լուծումներով։ Գեղարվեստի վարժարանի քառամյա ուսումը նա գերազանց ավարտում է երկու տարում։ 1921 թվականին ավարտելով Գեղարվեստի ուսումնարանը որոշում է մեկնել Հռոմ։ Եսայան վարժարան հովանավորում է Արայի ուսումն արտասահմանում։ Այնուհետև կյանքի սղության պատճառով տեղափոխվում է Վիենա և ընդունվում է այսպես կոչված «Վարպետների դպրոց»։ Այստեղ նրա առաջին ղեկավարն էր պրոֆեսոր Է. Հելմերը, ապա Մյուլները։ Մասնագիտանում է հատկապես դիմաքանդակի ժանրում և Վիեննայի նկարիչների միության ցուցահանդեսին ներկայացնում է երաժիշտ, պրոֆեսոր Ռիխարդ Ռոբերտի պորտրեն։

Հայաստանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիեննայում 1924 թվականին ընդունում է խորհրդային քաղաքացիություն և 1925 թվականի ապրիլի 26-ին ժամանում Երևան՝ դնելով հայկական պրոֆեսիոնալ քանդակագործության սկիզբը։ 1925-ից 1930 թվականներին Երևանյան գեղարվեստական տեխնիկումում բացում է քանդակագործության բաժինը և սկսում դասավանդել այնտեղ։ 1930-ական թվականներին Արա Սարգսյանը փորձում է միավորել Հայաստանի նկարիչներին՝ համատեղ սեմինարներ, ցուցահանդեսներ կազմակերպելու նպատակով։ 1932 թվականին Գաբրիել Գյուրջյանի, Միքայել Արուտչյանի, Արա Սարգսյանի ջանքերով հիմնադրվում է Հայաստանի նկարիչների միությունը, իսկ առաջին քարտուղար միաձայնորեն ընտրվում է հենց Արա Սարգսյանը, որը գլխավորում է մինչև 1937 թվականը։ Սարգսյանի մանկավարժական գործնեությունն առավել լայն ծավալ ու նշանակություն է ստացել 1945 թվականից, երբ նրա գլխավորությամբ հիմնադրվել է Երևանի գեղարվեստական ինստիտուտը։ Այս ժամանակաշրջանի նրա ստեղծագործություններում նկատվում է ինչպես եվրոպական, այնպես էլ ազգային արվեստի շունչը։

Վախճանվել է 1969 թ. հունիսի 13-ին Երևանում։ Թաղված է Երևանի քաղաքային պանթեոնում։

1973 թվականին Երևանում բացվել է Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի համատեղ տուն-թանգարանը^[3]։

Ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արա Սարգսյանը ստեղծագործել է քանդակագործության բոլոր ժանրերում՝ մոնումենտալ, հաստոցային քանդակ, հարթաքանդակ, թեմատիկ-կոմպոզիցիոն ստեղծագործություններ՝ օգտագործելով տարբեր նյութեր՝ մարմար, փայտ, շամոտ, բրոնզ և բազալտ։

Կոմպոզիցիաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

• «Քաղց», գիպս, 1919 թ.,
• «Անսփոփ վիշտ», բրոնզ, 1950 թ.
• «Հուսահատություն», գիպս, 1920 թ.,
• «Տառապանք», կավ, 1922 թ.,
• «Լուռ վիշտ», մարմար, 1923 թ.,
• «Բարձունքի գրավումը», փայտ,/բրոնզ 1942 թ.։
• «Լոգանքից հետո», գիպս գունավոր, 1938 թ., բրոնզ, 1967 թ.
• Զոհված զինվորի հիշատակին, 1968 թ., Ջանֆիդա գյուղ, բրոնզ-տուֆ, 360*260*150/ճարտարապետ` Արմեն Սարգսյան

Դիմաքանդակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

• «Կառլ Վայգել», գիպս, 1922 թ.,
• «Ռիխարդ Ռոբերտ», գիպս, 1922 թ.,
• «Հեղինե Զատեյան», գիպս, 1923 թ.,
• «Սարգիս Խաչատության», գիպս, 1924 թ.,
• «Վահան Թոթովենց», գիպս, 1926 թ.,
• «Մանուկ Աբեղյան», գիպս, 1926 թ.,
• «Հրաչյա Աճառյան», գիպս, 1926 թ.,
• «Միքայել Նալբանդյան», Գիպս, 1933 թ.,
• «Հակոբ Պարոնյան», գիպս, 1933 թ.,
• «Սուրեն Սպանդարյան», մարմար, 1927 թ.։

Մոնումենտներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

• «Հովհաննես Թումանյան», բրոնզ, 1957 թ.,
• «Ալեքսանդր Սպենդիարյան», բրոնզ, 1957 թ.,
• «Նելսոն Ստեփանյան», բրոնզ, 1950 թ.
• «Մայր Հայաստան» հուշահամալիր, կռած պղինձ, 1975 թ.:

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

• Քանդակագործ Արա Սարգսյանի ծննդյան 119-ամյակի առթիվ Հայաստանի նկարիչների միության առաջին հարկի ցուցասրահն անվանակոչվել է նրա անունով^[4]։

Ցուցահանդեսներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

• 

  Հովհաննես Թումանյանի հուշարձանը

• 

  Ալեքսանդր Սպենդիարյանի հուշարձանը

• 

  Նելսոն Ստեփանյանի կիսանդրին

• 

  Մայր Հայաստան (հուշարձան, Գյումրի)

• 

  Զոհված զինվորի հիշատակին, 1968թ., Ջանֆիդա գյուղ, բրոնզ-տուֆ, 360*260*150/քանդակագործ Արա Սարգսյան/ճարտարապետ` Արմեն Սարգսյան